Ο Κώστας Καπνίσης θεωρείται η σημαντικότερη περίπτωση συνθέτη κινηματογραφικής μουσικής στη χώρα μας, ενώ μαζί με τον Μίμη Πλέσσα αποτελούν και τους δύο πολυγραφότερους συνθέτες του ελληνικού σινεμά. Μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, κατ’ εξοχήν συμφωνικός συνθέτης, ιδιαίτερα εμπνευσμένος ενορχηστρωτής και διασκευαστής, καθώς και πιανίστας της ελαφράς μουσικής, γράφει για πάνω από 110 ταινίες μουσική, όπως επίσης και για θέατρο, μιούζικαλ, ντοκιμαντέρ κ.α.
Ο Κώστας Καπνίσης γεννήθηκε στην Αθήνα τον Νοέμβρη του 1920. Μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον που του δημιουργούσε τα κατάλληλα ερεθίσματα. Η μητέρα του Αφροδίτη Λαουτάρη ήταν τραγουδίστρια και ηθοποιός του ελαφρού μουσικού θεάτρου, ενώ ο ίδιος θεωρούσε σημαντικό ερέθισμα το ότι απέναντι από το εμπορικό κατάστημα του πατέρα του βρίσκονταν τότε ο μουσικός οίκος Γαϊτάνου, με ένα πιάνο το οποίο δέσποζε στο χώρο.
Σπουδάζει μουσική στο Ελληνικό Ωδείο ενώ κάνει μαθήματα και με τους Σκαλκώτα και Παπαϊωάννου. Μόλις στα 19 του χρόνια πρωτοπαρουσιάζεται ως συνθέτης στο χώρο του θεάτρου από την Μαρίκα Κοτοπούλη της οποίας και υπήρξε προστατευόμενος. Στα 21 του χρόνια εισέρχεται στο τότε Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (Ε.Ι.Ρ.) ως μουσικός και ενορχηστρωτής, ενώ δεν θα είναι λίγες οι φορές που θα διευθύνει αργότερα και την ορχήστρα ποικίλης μουσικής της ΕΡΤ.
Η πρώτη του δουλειά στον κινηματογράφο θα είναι με την μουσική της ταινίας Μια νύχτα στον Παράδεισο (1951), αίσθηση όμως προκαλεί στην ταινία Χαρούμενο ξεκίνημα (1954) του Ντίνου Δημόπουλου, στην οποία συμμετέχει κυρίως ως ενορχηστρωτής αλλά και συνθέτης μέρους της μουσικής του φιλμ. Η εντύπωση πλέον είναι τεράστια στους καλλιτεχνικούς κύκλους με την μουσική του για την ταινία Ματωμένο ηλιοβασίλεμα (1959) που προβάλλεται στο φεστιβάλ των Καννών και που θεωρείται σταθμός τόσο στη πορεία του συνθέτη αλλά και σ’ ολόκληρη την ιστορία της μουσικής του ελληνικού κινηματογράφου.
Ο Καπνίσης, είναι βαθύς γνώστης της κινηματογραφικής πρακτικής και η καλλιτεχνική αξία της μουσικής του είναι πολλές φορές ανώτερη από την αντίστοιχη των ίδιων των φιλμ. Γνωρίζει τον τρόπο που πρέπει να χρησιμοποιήσει την μουσική του με την οργάνωση του εσωτερικού ρυθμού των ταινιών, έτσι ώστε ο ρόλος και η λειτουργία της και ο τρόπος που αυτή εκφράζεται, να προσφέρει στις ταινίες όλες εκείνες τις υπηρεσίες οι οποίες είναι απαραίτητες και αναντικατάστατες για το αισθητικό τους αποτέλεσμα. Δείχνει να ενδιαφέρεται για όλα τα είδη μουσικής.
Σημαντικής σημασίας για τον ίδιο είναι το μουσικό θέμα του ζενερίκ (τίτλων) στο οποίο και δίνει μεγάλη σημασία στη λειτουργία του. Προσπαθεί στις περισσότερες περιπτώσεις και με έναν συνοπτικό τρόπο, να δώσει στο θεατή το ύφος της ταινίας παρουσιάζοντας μοτίβα ή μουσικά θέματα που κατόπιν θα αναπτυχθούν στη διάρκειά της ακόμη και με διάφορες παραλλαγές. Αρκετές φορές δε, τα μουσικά θέματα των ταινιών του θα μετασχηματιστούν σε τραγούδι. Ωστόσο ο τομέας ο οποίος ξεχωρίζει δεν είναι άλλος από την ορχηστρική μουσική.
Αξιοσημείωτο στοιχείο στις μουσικές προσεγγίσεις του Καπνίση είναι η χρήση του λάϊτμοτίφ. Πρόκειται για μια μουσική ιδέα σημαντικότατη για τον ίδιο που αποτελεί τον πυρήνα της ολόκληρης της σύνθεσης του φιλμ. Η χρήση του λάϊτμοτίφ μπορεί να χαρακτηρίσει ένα πρόσωπο, μια ιδέα ή ένα συναίσθημα η περιοδική του επανάληψη, πάντα διακριτικά και εύστοχα, γίνεται ακριβώς για να τονίσει, να μας υπενθυμίσει, το πρόσωπο, την ιδέα ή το συναίσθημα αυτό. (συγκεκριμένος χαρακτήρα, συγκεκριμένο γεγονός, ατμόσφαιρα, κ.α.)
Το μουσικό ύφος του Καπνίση είναι ιδιαίτερο. Μεταχειρίζεται με την ίδια ευκολία το ΄΄κλασικό ΄΄ και το ΄΄μοντέρνο΄΄ ύφος. Πότε λυρικός και πότε δραματικός, άλλοτε επικός ή δημοτικοφανής αλλά και πολλές φορές με μια χροιά ανάλαφρη και χαριτωμένη σε αρκετές συνθέσεις του. Λάτρης της τζαζ και των μπλουζ δίνει μια νουάρ αισθητική σε πολλές ταινίες -όπου αυτή χρειάζεται- και χρησιμοποιεί πολλούς από τους μοντέρνους ήχους και ρυθμούς της εποχής. Την αρμονία και τα ιδιαίτερα αυτά ιδιώματα τα συνδυάζει άψογα, κάνοντας χρήση όλων των τρόπων της ενορχήστρωσης.
Στις λυρικές εξάρσεις και στις δραματικές κορυφώσεις κυρίως των αισθηματικών και των μελοδραματικών ταινιών και θεμάτων, κυριαρχούν τα έγχορδα, τα οποία συνήθως συνδυάζει με το πιάνο ενώ οι συνθέσεις του τις περισσότερες φορές απαιτούν μια σχεδόν πλήρη πολυμελή (συμφωνική) ορχήστρα. Ιδιαίτερη είναι η ικανότητα του στο να αλλάζει χαρακτήρα στο ύφος της μουσικής κάθε φορά και όπου χρειάζεται, ακολουθώντας έτσι τις ανάγκες της κινηματογραφικής αφήγησης. Π.χ. σκηνές αγωνίας και μυστηρίου εναλλάσσονται με ερωτικές σκηνές, και κομμάτια ρομαντικού χαρακτήρα με ΄΄ηρωϊκά΄΄ μοτίβα κ.λ.π. Αν, κατά τη διάρκεια της προβολής, κλείσουμε τα μάτια, η μουσική του Καπνίση είναι ικανή να μας δώσει να καταλάβουμε τι ακριβώς πρόκειται να συμβεί στη συνέχεια της ταινίας.
Ο Κώστας Καπνίσης συμμετείχε σε πολλά φεστιβάλ του εξωτερικού αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές και βραβεία. Στην Ισπανία, τη Χιλή, τη Ρωσία (πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.), τη Βραζιλία (χρυσό μετάλλιο στο φεστιβάλ τραγουδιού το 1967) αλλά και στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (4 φορές με το βραβείο καλύτερης κινηματογραφικής μουσικής)
Σεμνότατος στο χαρακτήρα και βαθιά ευαίσθητος, παράλληλα αντισυμβατικός όλη του τη ζωή, λάτρης του ωραίου αλλά και μανιώδης καπνιστής, φεύγει από τη ζωή στις 4 Ιουλίου του 2007 σε ηλικία 86 ετών. Η κηδεία του γίνεται με δαπάνη της ΑΕΠΙ (της οποίας είχε διατελέσει και Πρόεδρος). Πεθαίνει χωρίς να γίνει ευρύτερα γνωστός και αυτό γιατί απέφευγε συνειδητά τις δημόσιες σχέσεις. Συνέπεια αυτού και η ελάχιστη δισκογραφική παρουσία του, αφού οι εταιρίες δεν έδειξαν τον ίδιο ζήλο προώθησης του όπως σε άλλες περιπτώσεις της εποχής. Η δράση και η προσφορά του υπήρξε μεγάλη. Άφησε πίσω του ένα αξιόλογο έργο και κυρίως έντιμο. Υπήρξε ένας ευσυνείδητος εργάτης του σινεμά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ ΤΑΙΝΙΩΝ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΕΧΕΙ ΣΥΝΘΕΣΕΙ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ:
Μια νύχτα στον Παράδεισο (1951)
Χαρούμενο ξεκίνημα (1954)
Ματωμένο ηλιοβασίλεμα (1959)
Μπουμπουλίνα (1959)
Ο Γιάννος και η Παγώνα (1959)
Της μιας δραχμής τα γιασεμιά (1960 – ενορχήστρωση)
Έγκλημα στο Κολωνάκι (1960)
Αγαπούλα μου (1960)
Κατήφορος (1961)
Η Αθήνα τη νύχτα (1962)
Μην ερωτεύεσαι το Σάββατο (1962)
Τα χέρια (1962 – Η μουσική υποκαθιστά την απουσία διαλόγων στην ταινία)
Ο δρόμος με τα κόκκινα φώτα (1963)
Γάμος αλά…ελληνικά (1963)
Το δόλωμα (1964)
Η γυνή να φοβήται τον άνδρα (1965)
Τζένη-Τζένη (1966)
Η γυναίκα μου τρελλάθηκε (1966)
Κοντσέρτο για πολυβόλα (1967)
Αγάπη και αίμα (1968)
Καπετάν φάντης μπαστούνι (1968)
Πολύ αργά για δάκρυα (1968)
Το παρελθόν μιας γυναίκας (1968)
Η λεωφόρος της προδοσίας (1969)
Όταν η Πόλις πεθαίνη (1969)
Η ζούγκλα των πόλεων (1970)
Οι γενναίοι του Βορρά (1970)
Υπολοχαγός Νατάσσα (1970)
Μια γυναίκα στην αντίσταση (1970)
Μαντώ Μαυρογένους (1971)
Η μεγάλη στιγμή του ΄21-Παπαφλέσσας (1971)
Η χαραυγή της νίκης (1971)
Υποβρύχιον Παπανικολής (1971)
Σουλιώτες (1972)
Τελευταία πτήση (1978)
Η βαλίτσα του παπά (1978)
Πηγές:
Γουρούντη Ανθή, Ο Κώστας Καπνίσης ως δημιουργός κινηματογραφικής μουσικής - πρακτικά συνεδρίου με τίτλο ΄΄Ελληνική μουσική δημιουργία του 20ου αιώνα για το λυρικό θέατρο και άλλες παραστατικές τέχνες΄΄, Αθήνα 2009
΄΄Καπνίσης Κώστας΄΄, λήμμα του Καλογερόπολου Τάκη στο Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής, από τον Ορφέα έως σήμερα, Αθήνα, 1998, τόμος 3ος, σ.29
Μυλωνάς Κώστας, Η μουσική στον Ελληνικό κινηματογράφο, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2001
Wikipedia (ιστοσελίδα)
Ο Μπαμπάς Τρελαινόταν να Ακούει Νίνο Ρότα (ιστοσελίδα)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου